Stadsmuseum groot bottermodel rijker
HARDERWIJK – Een leuke verrassing voor het Stadsmuseum Harderwijk. Ter gelegenheid van de opening van de expositie Boten bij de vis vorige week zaterdagmiddag kreeg het Harderwijker museum een groot schaalmodel van de botter HK 7 van de Rabobank Randmeren aangeboden.
De botter HK 7 stond jarenlang bij de Rabobank in Harderwijk. Kantoordirecteur Martijn Stoffelsen overhandigde het zaterdagmiddag aan directeur Corien van der Meulen van het Stadsmuseum in de Harderwijker winkelstraat. Zo’n mooi groot model had het museum nog niet, en dus is Van der Meulen er superblij mee. De Rabobank doet nog meer aan visserijcultuur. Het initiatief van Dries en Peter van den Berg voor een Palingmuseum boven hun rokerij/viswinkel/restaurant wordt ondersteund met een donatie van 10.000 euro, speciaal voor de ontwikkeling van een digitale tafel om jeugd spelenderwijs wegwijs te maken in het mysterie van de paling en de geschiedenis van de stad.
Er zit natuurlijk een verhaal aan de HK 7 van Hendrik Foppen Gzn. De botter was in april 1897 vergaan. Volgens het verslag in het ‘Overveluwsch Weekblad’ was Hendrik daarbij ‘brodeloos geworden, bezwaard met een huisgezin met vier kinderen’. Er kwam een actie op gang voor ‘liefdegiften’. Drie maanden later schreef Foppen een dankwoord dat de collecte voor herstel zoveel had opgebracht dat hem een nieuw schip bezorgd kon worden.
Eeuw terug in de tijd
In het Stadsmuseum Harderwijk ging het zaterdagmiddag precies honderd jaar terug in de tijd. Harderwijker historicus Evert van de Meer vertelde dat Harderwijker vissers op die sombere zaterdagmiddag 12 januari 1918 nog niet wisten dat het na de Eerste Wereldoorlog een best jaar voor hen zou worden. De plaatselijke afslagomzet kwam uit op 660.000 gulden (ruim 300.000 euro), bijna drie keer meer dan in 1917, het jaar waarin de derde elfstedentocht werd gereden. De Harderwijker vissersvloot bestond uit 140 eenheden, een mengelmoes van scheepstypes, klein en minder klein.
Aan het begin van de twintigste eeuw had Johan Oost uit Urk in Harderwijk twee werven opgekocht en had daar met zijn scheepswerf Veluvia een monopoliepositie verworven. Oost was daardoor niet geliefd. Harderwijker vissers die Veluvia te duur vonden begonnen er pal naast een eigen beroepsvereniging ‘Onze Toekomst’ met twee hellingbanen. De werven zijn in eind jaren vijftig en zestig gesloten. Maar de historische plek is goed herkenbaar en de naam Veluvia is behouden.
De bekende reder en zakenman Eibert den Herder – voorvechter van behoud van de Zuiderzee - was 41 jaar. Den Herder heeft veel goeds voor Harderwijk gebracht, maar zijn vismeelfabriek zorgde voor dood en verderf in de haven (vis in de bunnen overleefde niet), iets wat pas zou blijken toen die fabriek afbrandde en het water weer gezonder werd. Een tijd waarin Harderwijk blauw stond van de rook.
Op de voorpagina van ‘De Harderwijker’ een eeuw geleden stond naast een meditatie vooral buitenlands nieuws, veelal over de oorlog en maritiem gerelateerd. In Emden waren twee stoomvissersschepen gered. Het lokale nieuws betrof onder andere uitspraken van het kantongerecht Harderwijk: een visser kreeg een boete van 15 gulden wegens het overvaren en vernielen van de netten van een collega. Een andere visserman die zijn zoontje niet naar school had gestuurd maar laten werken, moest van de rechter 2 gulden boete betalen.
Reizende expositie
‘Boten bij de vis’ is een reizende expositie en gaat over scheepstypes van de oostwal, westwal en zuidwal van de Zuiderzee. Het is een reis vanaf de werf tot aan het scheepskerkhof bij Spakenburg. Negen musea dragen met evenveel panelen en uniek beeldmateriaal aan de inrichting bij. De expositie is tot het voorjaar van 2020 in achtereenvolgende musea te zien.