Emotie op het Lauwersmeer
LAUWERSOOG/ZOUTKAMP – Het is vijftig jaar geleden dat Zoutkamp werd afgesloten van de zee. Nooit meer vloed, altijd eb. Toen Henk Buitjes (59) vorige week donderdagmiddag ter hoogte van het laatste sluitgat in de dijk samen met de Zoutkamper garnalenkoningin vanaf de ZK 37 ter herdenking een krans in het water gooide werd de Groninger visserman even overvallen door emoties. De collega’s rondom hoorden het op de marifoon.
De halve Zoutkamper vissersvloot voer donderdagmiddag 23 mei met de vlaggen halfstok uit ter gelegenheid van de herdenking op het Lauwersmeer, aangevuld met de Friese garnalenkotters LO 5 en OL 37. De afsluiting zit diep en heeft de Zoutkampers in de ziel geraakt. Een enkele schipper mag daarom van zijn grootouders nu vijftig jaar later niet meevaren. Bij vertrek vanaf de kade bij Betto Bolt wordt er aan herinnerd dat de overheid boetes uitdeelde toen schippers ZK op hun kotters bleven lassen, terwijl de regering had verordend dat er LO van het nieuwe Lauwersoog op de boeg moest komen te staan.
Schrik
Buitjes en collega Johan Rispens (ZK 18) hadden samen aan de koffie het voortouw genomen voor de herdenking. De eensgezinde reacties op de vloot deed de mannen goed, zeker vandaag de dag met grote spanningen op de garnalenmarkt. Want er wordt op elkaar en op handelaren gelet; wie vist wanneer en lost aan wie.
De klokkenwagen van de Rousant gaat voorop in de optocht naar het Korte Hoofd.
Dat Buitjes zelf met garnalenkoningin Reliejanne Smit (in het dagelijkse leven productieplanner bij Heiploeg) de krans in het meer zou gooien was naar eigen zeggen wel even schrikken voor hem. De keuze viel namelijk op de oudste actieve visserman van Zoutkamp, en dat is Buitjes (samen met Dirk Sloot van de ZK 17 en Harry Bottema van de GRE 34). ,,Maar dat betekent natuurlijk ook dat op al die andere dertig kotters jongere gasten varen. Het is hartstikke mooi dat onze jeugd voor de visserij blijft kiezen.’’
Bijna tien jaar was Buitjes toen op vrijdag 23 mei 1969 de dijk dicht ging en koningin Juliana na de afsluiting naar Zoutkamp kwam. Buitjes weet het nog precies. Hij was die dag in de haven van Zoutkamp bij vader aan boord op de ZK 4, het huidige museumschip. De hele vloot lag binnen. Allemaal met de driekleur halfstok. Buitjes heeft de koningin die dag niet gezien. Wilde hare majesteit ook niet zien. Van de schoolmeester moest de hele klas op de haven bij de visafslag met vlaggetjes zwaaien, maar kinderen van vissers mochten van hun ouders niet meedoen.
ZK 21
Jan Broere (70) is als gast aan boord van de ZK 37 en haalt herinneringen op aan tijden dat over de vloed van en naar Zoutkamp werd gestoomd. 14 jaar was Broere, toen hij in 1963 bij vader aan boord van de ZK 21 kwam, een scheepje van 13 bij 5 meter met een diepgang van 1,20 meter.
,,Ze waren al begonnen met wat wij de drooglegging noemden. Bij Vierhuizen boven Zoutkamp kwam eerst een werkeiland, wat betekende dat we vanaf toen altijd moesten omvaren. Ook met hoog water. In 1967 werd onze kotter verkocht naar de Kaapverdische Eilanden; als enige van de koop van vijf schepen kwam-ie daar ook aan. Wij kregen toen uit Zeeland de VLI 61. De dijk vorderde gestaag en het getij werd steeds sterker. Ik zie die stroming nu nog voor me. Toen de laatste caissons aan bod kwamen mochten we niet meer door het gat en moesten door de sluis. Op Lauwersoog waren nog geen voorzieningen. Omdat de visgronden na de afsluiting veranderden en de garnalenvisserij in elkaar zakte weken we toen in de winterdag uit naar de Sylt. Met de grotere ZK 21 visten we in de zomerdag op tong en andere vis’’, vertelt Broere, die in 1974 verhuisde naar Marum (het dorp van zijn vrouw) en bij een zwager in de bouw ging werken. Tussendoor bleef Boertjes als opstapper actief, onder andere op de ZK 14 en ZK 25. En in 1990 werd hij de eerste zetschipper voor de Rousant, toen handelaar Matthijs van der Ploeg met de ZK 33 ‘Reitdiep’ in de garnalenvisserij begon.
,,Het is een goede zaak dat wij de herinnering aan de Lauwerszee bewaren. Maar we moeten er nu ook weer geen drama van maken. Er is uiteindelijk ook iets moois ontplooid, Zoutkamp is een levendig dorp met veel activiteit. Ook dankzij Heiploeg en de Rousant.’’ Terwijl Broere aan dek van de ZK 37 voor de camera van RTV Noord staat, heeft hij zijn neven Michiel met de ZK 92 en Harrold met de nieuwe ZK 5 in het vizier.
Dou Zoltkamp
Bij aankomst van de vloot in Zoutkamp meert de vloot aan de buitenkant aan de steiger bij het Korte Hoofd af. In het dorp klinkt klokgelui. Schoolkinderen zingen op de trap het lied ‘Dou Zoltkamp nog aan Lauwerszee lag’. Bovenaan de dijk spreekt de garnalenkoningin over een memorabele dag en het verdriet van Zoutkamp. Maar Zoutkamp is niet in het negatieve blijven hangen. Er is vandaag de dag een mooie vloot en garnalenindustrie opgebouwd, ook de jeugd ziet toekomst op het water. En dus hees ze samen met locoburgemeester Harmannus Blok van de gemeente Het Hogeland de vlag in top. Een afsluitend woord is er voor Barbara Holierhoek, de voorzitter van de vissersvereniging. Zij prijst de doorzettersmentaliteit. ,,Denk je aan garnalenvisserij, dan denk je aan Zoutkamp.’’ En tot slot klinkt uit het volle borst het Zoutkamper volkslied: ‘Aan Lauwerszee doar leeft ons volk, vlak achter hoge diek. Aain volk van haail veul viskerluu, dei binn op zee pas riek’.
Toekomstvisie Lauwerskust
LAUWERSOOG - Tijdens het symposium 50 jaar Lauwersmeer op 23 mei overhandigden vijf ondernemers uit het Lauwersmeergebied vorige week donderdag het Manifest Lauwerskust aan bestuurders van de provincies Friesland en Groningen, van gemeenten en van Staatsbosbeheer. Het is een visie op de toekomstmogelijkheden van landbouw, natuur, visserij, wonen, recreatie en duurzaam ondernemen in het gebied. Onder die ondernemers: Johan Rispens (ZK 18, mede-eigenaar SOLT), Jelle Bos (Beleef Lauwersoog en Bos Marine Services) en Albert Keizer (Next Generation Shipyard).
Volgens de ondernemers gaat het vijftig jaar na de afsluiting van de Lauwerszee niet goed met de regionale economie en biodiversiteit en zijn er tal van bedreigingen zoals bodemdaling door gaswinning en klimaatverandering. De visstand op de Waddenzee is historisch laag, waarbij een duidelijke relatie wordt gezien met verlies van de kinderkamer als gevolg van afsluiting van de voormalige Lauwerszee. De ondernemers zien kansen om het tij te keren, onder andere dankzij innovaties rond waterbeheer voor de landbouw (zouttolerante teelten) en duurzame energiewinning (garnalenkotters op waterstof).
Vlaggetjesdag
Tweede Pinksterdag houdt Zoutkamp vlaggetjesdag. Dit jaar voor de 60e keer. De dag staat in het teken van het binnenhalen van de nieuwe garnalenkoningin en haar hofhouding. De vissers bieden het publiek gastvrij de mogelijkheid om op eigen risico mee te varen. Wie de Garnalenkoningin 2019 wordt, is tot maandagmiddag 10 juni geheim.
Uit onderzoek van de Rijksuniversiteit Groningen in opdracht van de Stichting Vlaggetjesdag blijkt dat bezoekers met name de aandacht voor de visserij tijdens het Pinksterweekend waarderen. Daarom gaan schippers in het weekend rondleidingen aan boord van de kotters verzorgen. Speciaal aandacht wordt er geschonken aan de rol van de vissers bij het opruimen van rotzooi na de containerramp met de MSC Zoë.
Natuurlijk wordt ook stilgestaan bij de afsluiting van de Lauwerszee en de impact daarvan op Zoutkamp en de visserij. De emoties die de afsluiting van de Lauwerszee met zich meebracht zijn door de Zoutkamper toneelvereniging Dukdalf verwerkt in een korte voorstelling die verschillende keren in het Visserijmuseum uitgevoerd zal worden. Daarnaast organiseert de Stichting Vlaggetjesdag een lasershow, waar door middel van beeld en geluid uiting zal worden gegeven aan de gevoelens van de Zoutkampers. Tijdens deze bijzondere show worden met futuristische beelden de historische gebeurtenissen gekoppeld aan de toekomst voor de visserij en de regio.
Vooraf aan de festiviteiten wordt op vrijdagmiddag 7 juni een krans gelegd bij het monument op de dijk, ter nagedachtenis aan de vissers die op zee zijn gebleven.