Gerard van Balsfoort, voorzitter EUFA

ZOETERMEER - De gemiddelde krantenlezer zal zo zachtjesaan de weg zijn kwijtgeraakt in het doolhof dat Brexit heet. En dat geldt ongetwijfeld ook voor de lezer van Visserijnieuws. Ik zal daarom proberen uit te leggen waar we nu ergens zijn aanbeland. Uiteraard met het accent op de positie van het visserijdossier in dit alles. Duidelijk is wel – en dat zal maar weinig mensen zijn ontgaan - dat we in een cruciale fase zijn aanbeland.

Er is vorige week een akkoord bereikt tussen beide onderhandelende teams over het uittredingsverdrag (Withdrawal Agreement) – een juridisch akkoord van 585 pagina’s. Dit akkoord werd vervolgens na een lange, moeilijke vergadering bekrachtigd door het kabinet van premier Theresa May. Overigens niet unaniem, maar ‘collectief’. Dus niet alle ministers verleenden hun akkoord.

In de enorme consternatie die vervolgens ontstond in Groot- Brittannië is meteen een aantal leden van het kabinet afgetreden – inclusief de hoofdonderhandelaar Dominic Raab. Vervolgens werd premier May hard aangepakt in het Parlement waar ze het bereikte akkoord presenteerde en verdedigde. En op dit moment wordt ze nog steeds bedreigd door een mogelijke motie van wantrouwen vanuit haar eigen partij, die – indien dat lukt – direct tot een leiderschapscrisis zal leiden in de Conservatieve partij en een nog grotere wanorde. Britse politiek is prachtig theater, maar bij echt theater - hoe spannend ook - valt het doek, wordt geapplaudisseerd en gaat iedereen weer veilig naar huis. De afloop van dit ‘theaterstuk’ is helaas minder goed voorspelbaar.

Chronologische volgorde

Even op een rijtje wat de chronologische volgorde is van de komende gebeurtenissen. In het VK is de eerstvolgende formele gebeurtenis de stemming van de Withdrawal Agreement door het Parlement (House of Commons). Dit is voorzien in december. De datum is nog niet bekend op het moment van schrijven van deze tekst, maar kan goed in de week van 10 december plaatsvinden.

Niemand durft op dit moment een voorspelling te doen of premier May een meerderheid van de stemmen zal halen in het Parlement. Op het moment van schrijven lijkt het erop dat dit niet het geval zal zijn, maar daartegen pleit weer dat iedere Britse parlementariër zichzelf de vraag zal moeten stellen of hij of zij het risico wil nemen om het VK in een no-deal situatie te brengen en daarmee het land meteen in een hele moeilijke situatie van tekort aan eerste levensmiddelen en medicijnen etc.

In de EU zullen zondag 25 november aanstaande de Europese staatshoofden zich over de tekst buigen. De verwachting is dat de staatshoofden hun goedkeuring zullen geven. Als ook het Britse parlement in december akkoord gaat, zal vervolgens ergens begin 2019 het Europese Parlement de tekst beoordelen. Zoals het er nu uit ziet, is de verwachting dat het EP deze tekst zal goedkeuren.

Als het uittredingsverdrag dit allemaal heeft overleefd, stapt vervolgens het VK op 30 maart 2019 om 00:00 uur uit de EU. Meteen gaat dan een transitieperiode in die duurt tot en met 31 december 2020. De Britten noemen deze periode overigens implementatieperiode. Voor de visserijsector verandert er gedurende deze periode helemaal niets. Tijdens deze periode starten de onderhandelingen over de toekomstige relatie tussen de EU en het VK. Deze onderhandelingen gaan over heel veel onderdelen, waaronder ook een handelsakkoord en een visserijakkoord. Maar ook over de luchtvaart, de financiële sector enzovoort.

Er is in het verdrag afgesproken dat beide partijen in juli 2020 een beoordeling doen van de stand van de onderhandelingen op al deze terreinen, in het bijzonder ook over de stand van de onderhandelingen over een bilateraal handelsakkoord. Uit deze beoordeling (review) vloeien simpel gezegd drie opties voort:

1. Men concludeert dat er een akkoord kan zijn op de vele terreinen voor het einde van de transitieperiode (inclusief dus over visserij), zodat meteen vanaf 1 januari 2021 het akkoord van kracht kan worden. Dit lijkt erg ambitieus, want de ervaring heeft geleerd dat alleen al een handelsakkoord 5-8 jaar onderhandelen vergt.
2. Men concludeert dat het niet mogelijk is om voor 1 januari 2021 tot een akkoord te komen en besluit vervolgens om de transitieperiode nog wat te verlengen. In deze optie verandert er niets voor de visserijsector tijdens deze verlenging.
3. Hetzelfde als onder 2, maar in plaats van een verlengde transitieperiode wordt vanaf 1 januari 2021 een tijdelijke douane-unie van kracht (behoud vrije markttoegang voor goederen). In deze optie wordt echter de handel in seafood van deze douane- unie uitgezonderd. Dit is vanuit de EU bepleit om nog enigszins een koppeling te hebben tussen handel en visserij, al gaat het in dit geval alleen over de handel in seafood.

Politieke verklaring

Ik heb het nog niet gehad over nóg een andere tekst waarover de EU en het VK het eens moeten worden: de politieke verklaring over de toekomstige relatie. Waar het uittredingsverdrag kijkt naar het verleden - het ordentelijke verlaten van het VK uit de EU – bedoelt deze politieke verklaring de contouren te schetsen van de toekomstige relatie tussen beide blokken. In feite is het daarmee dus een richtlijn voor de onderhandelingen over de toekomst die vanaf 30 maart 2019 beginnen

De EU-visserijsector – verenigd in de EUFA – heeft vanaf het allereerste begin ingezet op het koppelen van de visserijonderhandelingen aan de veel bredere (en omvangrijkere) handelsbesprekingen. Voor het VK is namelijk, zo vrij mogelijke, blijvende toegang tot de megagrote EU-markt voor al hun producten (en diensten!) van levensbelang. Wij hebben er dus voortdurend op toegezien dat deze koppeling tussen visserij en de brede handelsrelatie overeind blijft.

In de tekst van de politieke verklaring die vorige week samen met de tekst van het uittredingsakkoord bekend werd gemaakt, is dit gelukkig het geval. Deze tekst is echter nog steeds onderwerp van bespreking tussen de beide partijen. Vandaar dat wij als visserijsector voortdurend blijven hameren om de huidige tekst van de politieke verklaring niet af te zwakken. Over alles wordt namelijk onderhandeld; ook over de tekst van deze politieke verklaring.

En hierin speelt nog iets essentieels. Premier May heeft iedere stem nodig die ze kan vinden om het akkoord in december door haar parlement te loodsen. Het laat zich aanzien dat het uiteindelijk om een heel klein verschil zal gaan - om een enkele stem wellicht. Zo dicht ligt het allemaal bij elkaar.

Enkele dagen geleden hebben de dertien Schotse conservatieve parlementariërs zich verenigd in een brief aan premier May waarin ze van haar eisen dat ze opkomt voor de (Schotse) visserijsector met daaraan gekoppeld het onverholen dreigement dat ze overwegen tegen het uittredingsakkoord te stemmen indien May daar niet in slaagt. De Schotten willen nadrukkelijk dat het VK vanaf 2021 volledig zelf kan bepalen wie toegang tot hun wateren krijgt en hoeveel vis daar dan mag worden gevangen. Dus, op het moment dat ik deze woorden neerpen, heeft de EUFA de regeringen van de negen visserijlidstaten en ook onderhandelaar Michel Barnier opgeroepen om niet mee te gaan met een eventueel pleidooi van Theresa May om haar te helpen in het visserijdossier.

Mocht alles dan met de voor ons acceptabele tekst door de Europese Raad en het Britse en Europese Parlement komen, dan wacht ons nog een zeer (in)spannende tijd waarin over de details van een bilateraal visserijakkoord zal worden onderhandeld in de periode vanaf april 2019 tot in ieder geval juli 2020.

Kortom, het is en blijft spannend. Maar dat wisten we al van te voren. Visserij staat namelijk zeer op het netvlies van politici en onderhandelaars in London. Maar gelukkig tot nu toe ook in Brussel en in de hoofdsteden van de negen visserijlidstaten – inclusief in Den Haag.

- Gerard van Balsfoort, voorzitter EUFA

Brexit, het uittreden van het Verenigd Koninkrijk uit de Europese Unie, grijpt diep in op de gehele vissector van de EU, en op die van Nederland en België in het bijzonder. Vanaf het Britse referendum in de zomer van 2016 zitten de visserijvoormannen er bovenop. Op Nederlands sectorinitiatief is de European Fisheries Alliance (EUFA) geformeerd, met negen lidstaten ‘aan de vaste wal’ en Gerard van Balsfoort als voorzitter. Met als doel het behoud van een vrije zee. De visserijvoormannen moeten alle zeilen bijzetten om de rampspoed die een harde Brexit met zich mee zal brengen af te wenden. In deze rubriek schetsen de visserijvoormannen de actuele ontwikkelingen en hun inzet op het internationale strijdtoneel.