Impact van beleid vooraf in beeld brengen

DEN HAAG – Wageningen University & Research (WUR) ontwikkelt in opdracht van de overheid een model om effecten van beleidsbeslissingen voor vissers, de visindustrie en visserijgemeenschappen vooraf in beeld te brengen. Daarvoor is gestart met een vervolgonderzoek naar de sociaal-economische gevolgen van beleid. Denk bijvoorbeeld aan gebiedssluitingen voor de natuur en beperkingen als gevolg van meer windparken op zee voor de visketen als totaal. 

,,Twee jaar terug is het onderzoek naar de sociaaleconomische gevolgen van ontwikkelingen en beleidsbeslissingen voor de visserij, de visketen en de visserijgemeenschappen gestart. Er trokken toen al veel donkere wolken boven de visserij samen en helaas is dit de afgelopen jaren niet veel anders geweest. We hebben, met behulp van veel mensen uit de sector, inzicht gekregen in de sociaal-culturele waarde van de verschillende visserijgemeenschappen en de economische waarde van Noordzeevis in de visserijketen en visserijregio’s. We hebben van zowel de sanering van de garnalenvergunningen als de kottersanering de sociaaleconomische effecten in kaart gebracht. Deze kennis willen we verder uitbouwen en op basis daarvan komen tot een model om effecten van beleidsbeslissingen in beeld te kunnen brengen.

Het doel van dit nieuwe onderzoek is het inzichtelijk maken van wat de gevolgen van ontwikkelingen op de Noordzee en de Waddenzee (zoals de verdere aanleg van windmolenparken in het kader van Wind op Zee en de nieuwe natuurgebieden) zijn voor de kleiner wordende kottervisserij en indirect voor de keten (visverwerkende industrie en toeleveranciers) en de visserijregio’s. 

Om de effecten van beleid op het viscluster te volgen en te kunnen voorspellen is er:

1. duidelijkheid nodig over de ontwikkelingen in het visserijcluster, en

2. inzicht nodig in welke ontwikkelingen het effect zijn van het beleid.

Daarom word(t)(en) in dit onderzoek:

1. een monitoringsprogramma opgezet voor het volgen van de ontwikkelingen in de regionale visclusters;

2. een visserijmodel ontwikkeld;

3. verschillende modelstudies uitgevoerd waarbij de effecten van beleidsbeslissingen en ontwikkelingen die niet het gevolg zijn van beleidsbeslissingen worden gekwantificeerd.

Per maand

Van de Nederlandse kottervisserij wordt, als gevolg van wetgeving vanuit Europa, al elk jaar data over vaartuigen en aanlandingen verzameld en opgestuurd naar Brussel. Deze dataverzameling wordt in dit onderzoek uitgebreid, zodat we niet alleen per jaar maar ook per maand weten wat er gebeurt. We verzamelen en analyseren elke maand gegevens over vangsten, visprijzen en inspanning van de vloot. Deze actuele dataverzameling is voor Brussel niet verplicht maar wel nodig om veel nauwkeurigere en actuelere schattingen te maken, en er wordt meer rekening gehouden met veranderingen in prijzen en gedrag door het jaar heen. De eerste resultaten zullen op 31 mei tijdens Visserij in Cijfers worden gepresenteerd.

In 2022 is een eerste onderzoek gedaan naar de omvang van de verwerkende en toeleverende industrie. Met dit onderzoek konden we een eerste schatting maken van de omvang van deze sector. Actualisatie en meer gedetailleerde informatie zal ons helpen om de doorwerking van beleidsbeslissingen in de keten te kwantificeren en wordt dus ook dit jaar opgepakt. De analyse op zee heeft alleen betrekking op vaartuigen onder Nederlandse vlag. Als het gaat over de doorwerking in de keten, dan nemen we de aanvoer/aanlandingen van buitenlands gevlagde schepen ook mee. De aanvoer van deze vaartuigen, met veelal Nederlandse eigenaren en bemanning, is tenslotte belangrijk voor de Nederlandse handel en verwerking en de visserijgemeenschappen.

Ontwikkelen model

We hopen dat we, met de kennis die we hebben gekregen van vissers, toeleveranciers, lokale bestuurders en afnemers en met gegevens en wetenschappelijke inzichten die we zelf hebben, een onderbouwd beeld hebben van economische en sociale effecten van beleidsveranderingen. Vanaf april werken we aan een model waarin de effecten van beleidsmaatregelen en externe ontwikkelingen op de visserij kunnen worden ingeschat. Dit gaan we samen met vissers en handelaren doen.

Wat we met het model willen voorspellen, namelijk de cumulatieve effecten van zoveel verschillende zaken, is nog niet eerder gebeurd. Om bijvoorbeeld de sociaaleconomische effecten van gebiedssluitingen te kunnen bepalen, moeten we weten waar vissers bij sluitingen naartoe gaan en wat de effecten zijn van de verplaatsing van hun activiteiten. Binnen het MONS-onderzoeksprogramma in het kader van het Noordzeeakkoord (Monitoring-Onderzoek-Natuurversterking-Soortenbescherming, zie www.noordzeeloket.nl) wordt hier onderzoek naar gedaan. Met de kennis vanuit dit programma kunnen we veel beter inschatten wat de effecten van gesloten gebieden op zee zijn. Als we deze kennis in het model invoeren kunnen we een grote stap zetten om de werkelijke sociaaleconomische effect van beleid in kaart te brengen. Dit is onmisbaar voor goede beleidskeuzes.

De onderzoekers die aan de eerste onderdelen van deze studie gewerkt hebben gaan verder werken aan de modelbouw en monitoring. De ervaringen die we hebben opgedaan nemen we dus één op één mee. Geert Hoekstra zal de monitoring coördineren en Katell Hamon de modelbouw. Hans van Oostenbrugge (wetenschappelijke borging), Marloes Kraan (sociaalwetenschappelijke aspecten) en Bea Deetman (projectleiding) sluiten ook weer aan. Voor vragen en ideeën kunt u contact opnemen met een van hen. Daarbij worden ze ondersteund door collega’s van Wageningen Economic Research en Wageningen Marine Research.

Rapporten

Vorig jaar verschenen vier (deel)rapporten:

• Visclusters in Nederland (nulmeting): omvang en afhankelijkheid voor de keten en toeleverende industrie van Noordzeevisserij: Impactanalyse beleidsbeslissingen op de keten van Nederlandse visserijregio’s. 

• Sociale en culturele waarde van visserij voor de visserijgemeenschap en gevolgen van beleidswijzigingen. 

• Decommissioning of Wadden Sea shrimp fishing licences: Impact analysis of management measures on the fishery. 

• Decommissioning of the Dutch cutter sector.